Zo'n twintig jaar geleden volgde ik een dag "Dialoog met de natuur' onder leiding van prinses Irene. Het was in een periode in mijn leven die lastig was. Ik was net gescheiden, mijn vader was overleden, vriendschappen gingen over en in mijn werk had ik ook nog niet mijn bestemming gevonden. Ik had het boek van Irene gelezen en ergens trok mij haar verbondenheid met de natuur, ook al begreep ik het nog niet zo goed. Die dag bij Antropia in Driebergen zorgde voor het inslaan van een nieuwe weg in mijn leven, ook al was het een onbekende weg.

Afgelopen weekend bezochten ongeveer 75 mensen de Levenstuin als onderdeel van de Kunstroute. De reacties waren stimulerend. Mensen waren aangenaam verrast en vol complimenten over de vorderingen. "Je kunt zien dat er een idee achter zit", zei iemand. Weer een ander: "Ik wist niet dat hier zoveel moois te zien is." Het was prachtig weer zodat ik ook enkele schilderwerken in de tuin kon zetten. Bezoekers raakten geïnspireerd, vonden het gewoon leuk om door de tuin te wandelen en zagen allerlei mogelijkheden: "Wat een prachtige plek voor bijenkasten", "Krielkipjes zijn zo schattig", "Ik zie me hier wel uren zitten om helemaal zen te worden", "Je kunt straks heel veel lekkere dingen maken met je bloemen, groente en fruit", "Geef je hier ook schilderworkshops?", "Wij willen hier graag met een groepje vriendinnen iets leuks doen met bloemen". En daar bleef het niet bij. Het idee van een half jaar geleden om hier iets te doen met jonge mensen met dementie (jonger dan 65 jaar) is nieuw leven ingeblazen. Daar hoor je later meer van.

Komend weekend, 20 en 21 mei doe ik mee aan de Kunst route Bodegraven-Reeuwijk. Al eerder deed ik mee met mijn schilderwerk. Dit jaar doe ik mee met mijn schilderwerk én mijn levenstuin. De manier waarop deze tuin tot stand komt, zie ik als kunst. Dat roept natuurlijk al gauw de vraag op, wat je dan onder kunst verstaat. Voor mij is kunst het creëren van iets authentieks. Dat kan dus van alles zijn. Ik schilder intuïtief en hoe ik de levenstuin maak, gaat eigenlijk net als schilderen. Zonder het plaatje al te weten beginnen en nieuwsgierig naar wat er (vanzelf) gaat komen. Wat is kunst voor jou?

Al een tijdje stond het bord hier in de gang, te wachten op uithuisplaatsing. Een bord voor aan de weg. Ik vind het toch een beetje spannend, alsof ik mezelf in de etalage zet. Eigenlijk heb ik er nooit zoveel moeite mee om zichtbaar te zijn, stond voor grote zalen, en verstop me niet op social media. Maar toch is het nu anders, het komt heel dichtbij. Sowieso zo'n bord op de grens van je tuin en de openbare weg, maar die levenstuin... dat ben ikzelf. Zo voelt het. 

Ik heb ernstig last van ongeduld. Sta ik in de kas plantjes te verspenen met het geluid van kletterende hagelstenen op de ruiten. In maart kan dat nog, maar de laatste dagen van april? Pas op 29 en 30 april zijn blote armen buiten warm genoeg. Mijn zaailingen liggen te huiveren in hun aangeharkte bed, de kat en de ekster krabben er lekker in om. Ik wil bloemen!

Lang geleden volgde ik een cursus fotografie bij Conny Meslier in Amersfoort. We deden dat nog met fotorolletjes in een camera die we zelf ontwikkelden en afdrukten. Digitale fotografie was nog zeer pril. Eén van de eerste vragen in de les was wat voor camera je het beste kon aanschaffen om 'goede' foto's te maken. Het antwoord van Conny was:"Goede foto's kun je met elke camera maken. Het gaat er vooral om hoe je kijkt, wat je ziet en welke keuze je maakt in wat je op de foto zet."

De afgelopen week was het volop lente. Volop zonneschijn en de knoppen barsten open. De reclame van Hornbach: ‘Laat de natuur haar gang gaan’  ervaar ik als een prettige steun in de rug. Het is namelijk vooral het wilde spul dat nu feestelijk bloeit. De paardebloemen, hondsdraf, pinksterbloemen, speenkruid, dotterbloemen, dovenetel, robertskruid, heermoes en smeerwortel doen het fantastisch. Ook de krentenboompjes bloeien al en natuurlijk de pruimen die er al langer staan. Het bladgroen dient zich aan in minstens 50 tinten. Ik word er zo blij van en vind het heerlijk al dit moois te fotograferen. En als je al deze plantjes niet als 'vervelend onkruid' ziet maar als 'schoonheid', dan ziet de wereld er veel mooier uit.

Overal in huis en in de kas staan bakken en potjes met plantjes in wording. Voorzichtig piepen de kiembladen uit de zonnebloempitten. Om het gipskruid te zien opkomen, heb je bijna een vergrootglas nodig. Het gaat me allemaal niet snel genoeg. Ik wil bloemen! Daarom heb ik voor Pasen bloeiende violen in het tuincentrum gekocht. Dat ziet er meteen zo heel anders uit. Toch komt alles wat ik tot nu toe gezaaid heb wel degelijk op. De ene plant ontkiemt al binnen enkele dagen, terwijl andere er weken over doen. Op veel zaadzakjes staat de kiemtijd, maar daar kwam ik pas de afgelopen week achter. Mijn geduld wordt af en toe behoorlijk op de proef gesteld en dan gaat het niet alleen over de kiemtijd, maar er is bijvoorbeeld ook nog het weer. Regen en kou, niet echt groeizaam weer. Zo leuk hoe ik het creëren van nieuw leven niet in eigen hand heb, maar ben overgeleverd aan de omstandigheden waar ik weinig/geen invloed op heb. Maakbaarheid heeft toch zijn grenzen.

De hagelstenen konden me vorige week niet stoppen. Met de kont in de wind ging ik door met het verwijderen van plaggen brandnetels uit de grond die bloembed moet worden. De stroken die ik vanaf november heb afgedekt heb ik nu op één na ontdaan van het worteldoek. Alhoewel het gras keurig is afgestorven was ik op sommige plekken onaangenaam verrast door hele plakkaten brandnetel. Wortelgestel dus met prille, iele blaadjes. Ook af en toe een oppiepend disteltje. Met een vork heb ik dat er allemaal uitgewerkt terwijl de hagelbuien op mijn rug striemden. 

Er waren verkiezingen, het klimaat verandert; zorg, onderwijs en OV zijn noodlijdend. Op Social media, in de krant, op TV... overal meningen, betweters, onbenullen; iedereen probeert de situatie te duiden. Men bestrijdt elkaar in aannames, interpretaties, waarheden en andere waarheden. In coronatijd werd ik daar helemaal raar van. Ik wilde het gesprek, een open uitwisseling van gedachten, maar dat was op een goed moment een kwestie van op eieren lopen. Nu zie ik over klimaat hetzelfde gebeuren. Je bent óf voor óf tegen en dat snap ik niet. We duwen elkaar in een hokje en de muren eromheen groeien vanzelf. Ik zie het leven als een leerschool, waar het juist heel leerzaam is om te onderzoeken wat je niet kent en niet begrijpt, door vragen te stellen en te experimenteren. Daarvoor is ruimte nodig, in plaats van een 'hok'. Dit hoeft niet perse fysieke ruimte te zijn, juist mentale ruimte is in mijn ogen een levensbehoefte. In coronatijd raakte ik bijna 'gevangen' in het bestrijden van de kokervisie op de ziekte en de daaruit voortvloeiende maatregelen. Een strijd waar ik mensen zag radicaliseren. Over de klimaatdiscussie zou ik me ook op kunnen winden, maar gelukkig heb ik mijn tuin. De ontwikkeling van mijn levenstuin is mijn redding. Het waait, of regent en af en toe schijnt de zon. Af en toe komt er iemand nieuwsgierig kijken en hebben we een gesprek. Over het leven en dat wat er gezaaid wordt, lammetjes en andere dingen. We delen ervaringen en lessen. Schommelen. Het enthousiasme werkt aanstekelijk. Strijd? Nee, andere focus. 

Vanaf het begin is het voor mij de vraag hoe ik nou het best, gemakkelijkst en bodemlevenvriendelijkst het gras kan omwerken tot bewerkbare tuingrond. Gras op rivierklei, waar jaren een paar schapen op hebben gelopen, het is zwaar omspitten. Toen ik de tip kreeg om de grond af te dekken met anti-worteldoek of karton, vond ik dat een goed idee. Op 29 oktober bedekte ik de eerste rijen met worteldoek. Daarna gebruikte ik ook riet, kartonnen dozen en ik kocht een rol golfkarton om de bodem in de kas te bedekken. Er zijn nu diverse plekken die op verschillende manieren van gras naar plantenbed veranderen. Deze week heb ik er vier en een stukje bewerkt om er aardappels, sjalotten en bolletjes voor fresia's en montbretia te poten. Ik vond het spannend wat ik onder de bedekkingen aan zou treffen. 

Toen ik deze foto van een halve 'vier windrichtingen cirkel' maakte, schoot het woord 'half werk' door mijn hoofd. Het liet me niet los. Heb ik half werk geleverd? Of is een goede voorbereiding het halve werk? Heb ik een oordeel over half werk? Had ik het helemaal af moeten maken? Al denkend kom ik erop dat ik heel tevreden ben over half werk, maar ook blij kan zijn met een heel werk. Waar gaat dit over?

In honderdvierennegentig stappen naar binnen en in 194 stappen weer naar buiten en een ervaring rijker. Wat je ervaart hangt van jezelf af, van je intentie, je stemming, je vraag, je nieuwsgierigheid, je haastigheid of geduld. Al vanaf het eerste idee van de levenstuin wilde ik er een labyrint in aanleggen en vorige week was de tijd er rijp voor. Maanden geleden was ik al druk om uit te zoeken hoe je een labyrint kunt leggen en met welk materiaal. Ik kwam erop dat het pad van gras zou zijn en de afscheiding met houtsnippers. Ik heb me verdiept in de afmetingen en de rijbreedte (60 cm) van de grasmaaier werd de maat voor het gras. Voor de afscheiding leek me 20 cm goed. Met zeven paden kwam ik op een breedte van zo'n 15 maal 0,8 m = 12 meter. In december heb ik de uiterste punten ongeveer uitgezet en nu ik verder aan het inrichten ben wilde ik graag weten hoe het labyrint precies zou liggen in de ruimte. Samen met een vriendin heb ik het labyrint gelegd. Dat was nog spannend of het zou lukken met de kastanjeboom die er al jaren staat. 

De kas en de vensterbak staan ondertussen vol met bakjes met zaadjes. Ik zie de artisjokken tot mijn vreugde al ontkiemen. Ik vind die reusachtige paarse bloemen zo prachtig! Wim vraagt me of je ook rozen kunt kweken door rozenbottels te zaaien. Daar had ik nog niet aan gedacht en ik ga op zoek. Al googlend kom ik bij de wilde rozen en zie dat wortelgoed van de egelantiersroos vlakbij te koop is en niet duur. Dat gaat veel sneller dan zelf zaaien. Verder kijkend zie ik ook de Gelderse roos. Die stond ook nog op mijn wensenlijstje. Nu weet ik ook waar ik ze zou willen planten. Samen met de vlier die ik zelf gestekt heb. Vrijdag in de regen rijden we samen naar Boskoop voor de rozen, zaterdag in storm en hagel poot ik ze. Tien egelantierrozen en zes Gelderse rozen. Ik word er zo blij van! Kan niet wachten tot ze allemaal gaan bloeien en bessen. (lees verder over andere creaties onder de foto's)

Afgelopen week kon ik de bij Velt bestelde zaden + pootgoed (aardappels en sjalotjes) ophalen. Ik wist niet dat het zoveel was. In november vulde ik de bestellijst in. Op aanraden van Esther van de Bor van de Hortus Populus in Bodegraven ben ik lid geworden van Velt. Velt is de Vereniging voor ecologisch leven, koken en tuinieren die al meer dan 45 jaar een duurzaam leven in huis, tuin en keuken promoot in Nederland en België. Als lid van de vereniging kun je in november ecologisch geteelde zaden bestellen. Op een ledenbijeenkomst kun je de bestelling ophalen en met andere tuiniers ervaringen uitwisselen. Nou... ik kan aan de slag!

De afgelopen week stond in het teken van (nieuw)leven. Kleinzoon Winter vierde zijn eerste verjaardag. Hij groeit zeer voorspoedig. Ik vind het een wonder hoe zo'n kind kan groeien uit de versmelting van een eicel en zaadcel. Thuis in de vensterbank doe ik het anders... met wc-rolletjes en kranten gevuld met aarde kom je tot heel andere groeisels. De lathyrus!

Na de grond heb ik nu ook de houtsnippers in de kas gebracht. En als dan de zon schijnt en ik de kas inloop, voel ik me bezwangerd door de geur, de stilte en de koesterende warmte. Zo fijn! Ik zit in de houtsnippers en voel me als een kind in de ballenbak bij Ikea. Ik word er blij en energiek van om zo bezig te zijn. Die nacht word ik wakker met het idee om de aardbeiplanten die ik in een veel te kleine bak heb staan, in de kas te poten. Vroege zomerkoninkjes, eens kijken of dat lukt. Dat spelen is zo leuk en geestverruimend. Er is nog veel meer te spelen...

De regen is gestopt, mijn gekneusde enkel weer genezen, dus; Werk aan de winkel. Ik heb 1 m3 tuinaarde in de kas gebracht. De twee vakken zijn nu aardig gevuld. Het loopgedeelte wordt nog gevuld met houtsnippers. Die staan ook al te wachten in de bigags naast de schuur. Wel handig om dat allemaal klaar te hebben staan. Dan kan ik ermee aan de gang als ik zin heb.