In 1962 maakte een dorpsfotograaf deze foto. Ik ben drie jaar en houdt me stevig vast aan het shirt van mijn vader. De voeten in de fietstas zodat ze niet tussen de spaken kunnen komen. Het liedje 'Veilig achterop bij vader op de fiets' was toen nog niet geschreven. Fietsstoeltjes met veiligheidsgordels bestonden ook nog niet. Toch had ik een zorgzame vader. Ik werkte met hem in de tuin en mocht samen met hem op zaterdag de auto wassen. Ik vond het vooral fijn om in zijn buurt te zijn en te kijken wat hij deed. Nu zie ik dat voor mij zeker geldt: "Jong geleerd, oud gedaan." Toen ik op mijn 23e mijn rijbewijs haalde, mocht ik pas in zijn auto rijden nadat ik had laten zien dat ik een band kon verwisselen., je wist tenslotte maar nooit. Mijn vader vond zelfredzaamheid belangrijk. Hij was 68 jaar toen hij overleed aan kanker. Ik was toen 39 en bevond me in een moeilijke periode in mijn leven. Op het werk werd me gevraagd uit te kijken naar een 'functie elders'. We waren bezig met een echtscheiding en alles stond een beetje op zijn kop. 

Vorige week begon ik met een schilderij. Wat ik wilde schilderen wist ik niet, wel dat ik zou beginnen met een paars kruis. Een lijn horizontaal en een lijn verticaal. Zo begin ik eigenlijk altijd, met een kleur of een vraag en dan vult het doek zich vanzelf. Deze keer mengde ik wat rood en turquoise aan de kwast en daar ging ik. Tot mijn verrassing werd het helemaal geen kruis, het werd een opgaande slinger, met een vage verticale streep veroorzaakt door de houten lat aan de achterkant. Ik werd er blij van en ging verder. Ik versterkte de bochten en maakte met rood en geel vlammen aan de onderkant. Heerlijk! De dagen erna vulde het zich langzaamaan verder. Wat in me opkwam was: 'Levensboom'. Ik maakte er wat grassprietjes onder en de vlammen leken opeens bloemen. Ook zweefden er bloemen door de lucht. Om er even anders tegenaan te kijken zette ik het op zijn kant. Weer was ik verrast. Ook zo kon het goed. Ik zag van links naar rechts 'de gulden middenweg'. Ik plaatste beide op Instagram en vroeg welke het mooiste was. De meningen waren verdeeld. Ik besloot eens op zoek te gaan naar de betekenis van de woorden 'levensboom' en 'de gulden middenweg'. Dat bracht me verschillende verhalen. Ik wilde eigenlijk wel weten wat de overeenkomst tussen beide zou zijn. Dat bracht me bij ChatGTP. Ik werd zeer verrast.

Aan het eind van het jaar kijk ik meestal terug op wat er allemaal gebeurd is en de lessen die dat jaar me heeft gebracht. Dit jaar er is zoveel gebeurd! Ik weet niet goed waar te beginnen. Gelukkig heb ik veel foto's gemaakt die me een beetje helpen te herinneren wat er allemaal was. Maar lang niet alles heb ik gefotografeerd. In het voorjaar begon bijvoorbeeld alles lekker te groeien om vervolgens weer te worden opgegeten door de slakken. Daar heb ik dus geen foto's van!. Het regende veelvuldig, het gras groeide maar door. Echt koud werd het ook nog niet. Er bloeit met kerst zelfs nog een rode roos. Het gaat allemaal gewoon door, wat er in de wereld ook gebeurt. Soms kan ik niet meer tegen alle ellende in de wereld. Gelukkig heb ik dan mijn tuin! En een gouden bal....

De laatste tijd hoor ik mezelf steeds zeggen:"Ik doe maar wat!" De reactie daarop is altijd:"Dat zeg je wel, maar dat is niet zo." Toch is het wel hoe het voor mij voelt. Dat gaat bijvoorbeeld over de manier waarop ik met de tuin bezig ben, over hoe ik mijn schilderijen maak, hoe ik nieuwe situaties benader. Ik doe maar wat. Maar wat betekent dat nou eigenlijk?

Gisteren was het volle maan. Na wekenlange struggle met dit schilderwerk, wist ik het zeker... het is een maan, die bal rechtsonder. Toen kwamen er ook woorden bij.

Op 3 november was Esther Ritman speciale gast in het Levenscafé. "Via vragen als "Wat vond je leuk als kind?, Hoe zie je dat terug in je latere leven? en Hoe wil je na je dood herinnerd worden?" gingen we met zijn tienen op zoek naar de rode draad in ons leven. Dat leverde mooie verhalen op met plezier, geluk, tegenslag, veerkracht, verdriet, vechtlust en liefde. Leuk hoe er adressen en telefoonnummers uitgewisseld werden om elkaar verder te spreken. Dat kan ook al bij het volgende Levenscafé op 1 december met Marjo Brouns.

Op mijn 18e wilde ik het wereldvoedselprobleem oplossen. De beelden van hongerende kinderen in Biafra met hun oedeembuikjes kon ik niet aanzien zonder de drang te voelen daar iets aan te willen doen. Maar ook het rapport van de Club van Rome in 1972: 'Grenzen aan de groei', beïnvloedde mijn levensloop. In de tachtiger jaren kwam daar ook nog de zure regen bij. Kale bossen als gevolg van verontreiniging met zwaveldioxide door verbranding van fossiele brandstoffen zoals kolen. De wereldverbeteraar in mij kreeg in die jaren maar moeilijk voet aan de grond. Ik ging vegetarisch eten en zette de verwarming voor mijn partner van toen onaangenaam laag. Dat kon ik tenminste zelf doen.

Het eerste Levenscafé zou om 16.30 uur worden geopend door Esther Ritman. Om half 4 belt ze: "Ik sta vast bij de Coentunnel, de navigatie zegt dat ik er om 16.45 uur ben." Ik probeer haar gerust te stellen dat ik wel eerst de bezoekers een rondleiding door de Levenstuin zal geven. Iets na vier uur komen de eerste mensen aangefietst. Het is een prachtige dag, het licht is mooi en de tuin ligt er ondanks de herfst nog steeds mooi bij. Niet alleen bloeiende bloemen, maar ook de uitgebloeide zijn prachtig in de lage zon. 

Een tijdje geleden kreeg ik via LinkedIn een bericht van Esther Ritman met de vraag hoe we zouden kunnen samenwerken. Leuke vraag, maar ik begreep niet goed waarmee. Ze vertelde dat ze Levensboeken schrijft en dat haar aandacht was getrokken door mijn Levenstuin. We spraken af elkaar te bellen. Na twee uur bellen hadden we zoveel uitgewisseld dat ik voorstelde om samen koffie te drinken om verder te praten. Van het één kwam het ander. De uitwisseling met Esther deed mijn ogen open voor een volgende fase in het concept van mijn tuin: Verdere verdieping. 

“Jouw tuin dat is je levenswerk” zei laatst iemand tegen me. Dat klonk wel goed. Maar kan iets je levenswerk zijn als je er pas twee jaar mee bezig bent? Ik ga op zoek naar de definitie van levenswerk en vind: ‘Werk waaraan iemand het grootste deel van zijn leven gewijd heeft’. Tja, zijn er nog mensen die hun hele leven aan een taak wijden?

Toen de levenstuin nog schapenweitje was, stond de boom er al. Geplant door Wim toen we hier kwamen wonen. Een kastanjeboom omdat Wim iets heeft met kastanjebomen. Maar de boom was ziek. In rap tempo ging zijn gezondheid achteruit. Vorig jaar suggereerde ik nog om de boom om te zagen. Toen zei Wim:" Maar ziekte en dood horen toch bij het leven, die boom hoort in je levenstuin."  Hij had helemaal gelijk natuurlijk en ik keek met andere ogen naar de aftakelende boom. Een paar maanden geleden brak er in een storm een grote tak af. Ik ruimde die tak op en zag hoe zwak de stam was. Tot mijn grote verbazing zegt Wim opeens:"Laten we die boom nu maar omzagen. Ik zal het zoonlief vragen." Ik was inmiddels gehecht geraakt aan de zieke boom en vond dat geen goed idee. Maar toch voelde die boom als 'van Wim' en ik wilde zijn gevoel bij die boom respecteren. Een week later stond zijn zoon hier met een vriend:"We hebben opdracht om een boom om te zagen."  Dat het zo snel zou gaan had ik niet verwacht. En hij was weg voordat ik het besefte. Ik had nog  afscheid willen nemen, maar ik was te laat. De boom lag al in stukken. De markante boom was weg, de plek leeg. Maar ook zag ik meer licht en ruimte. Ik keek meteen al naar wat er nu anders was en waar dat dan weer toe uitnodigde. 

In mei begon het. De zoete geschenkjes van de aardbeienplantjes. De slakken en merels lagen op de loer. Ik deed er een net over en plukte ze 's avonds vóór de grote slakkenvraattocht. Halverwege juni gingen we op vakantie en ik haalde het net eraf. De slakken en vogels konden smullen. Ik dacht dat het seizoen van mijn zomerkoninkjes wel gesloten zou zijn bij terugkomst. Maar niets bleek minder waar. Al de hele maand juli eet ik elke dag beschuitjes met aardbeien. En ze zijn lekker!! 

Twee jaar geleden gingen we in de zomer nog drie weken achter elkaar op vakantie. Ik had toen nog geen 'levenstuin'. Vorig jaar beperkten we ons tot twee keer een weekje weg, eind juli en nog eens in augustus. Toch begon het afgelopen winter weer te kriebelen. We wilden eigenlijk wel graag weer eens een paar weken met een camper op stap. Mijn motto:"Ik wil geen slaaf zijn van mijn tuin", helpt op zulke momenten om een keuze te maken. We huurden een camper voor de laatste twee weken van juni en zijn dus nu weer thuis. Spannend was het wel natuurlijk. Wat tref je aan bij thuiskomst? Nou, dat was een ontplofte tuin!! 

Het regent, het is frisjes, het waait, slakken vreten zich vol en wij? Wij maken ons druk of niet. Over het klimaat, werk, oorlog, verkiezingsuitkomsten, vliegverkeer, woningnood en wat niet. Ik sprak een beller van de Luisterlijn. We hadden het over geloof, over God. God als polariteit van goed en kwaad. De uitdaging van het leven is in zijn ogen het verenigen van de polariteit. Niet vechten, niet veroordelen, nee... het ZIJN en laten zijn, dat is in zijn ogen waar het om gaat. Hij gaf woorden aan hoe ik het diep van binnen voel. De natuur vormt hiervoor een fantastische spiegel. Alles is altijd op zoek naar een evenwicht. We hebben als mens de boel ontzettend uit balans gebracht. Onze behoefte te sturen, te controleren, te beheersen, te helpen.... in hoeverre draagt het bij aan evenwicht?

Als ik kijk naar de groene oase naast ons huis, dan maakt me dat heel blij. Alle bomen, struiken, heggen en de uitzaaisels van vorig jaar.... het groeit en bloeit als kool. De slakken bederven af en toe mijn humeur, maar daar heeft (bijna) elke tuinliefhebber dit jaar last van. Waar slakken niet zo van houden, wordt duidelijk. De leeuwenbekken kon ik zonder zorgen uitpoten. De vingerhoedskruid doet het ook goed. Vandaag veel plezier in de tuin met kleinkinderen. en vriendin Trees die onder de lindeboom kwam zingen voor moeder aarde en moederschap. Prachtig. Vorige week zondag was er een heerlijke yogales van Sandra bij de vijver. We genieten!

Vanochtend vroeg iemand me of ik lekker genoot van de tuinklusjes. "Tussen de buien door", antwoordde ik. Gelukkig groeit en bloeit er ook van alles zonder dat ik me er druk om hoef te maken. ik zie van alles verschijnen wat ik vorig jaar gezaaid of gepoot heb. Een prachtige sering, wilde hyacintjes tussen de hondsdraf en rode tuinmelde bijvoorbeeld. De aardbeiplantjes bloeien al en de aardappels staan al boven de grond. Voor boterbloemen hoef ik ook mijn best niet te doen.

In de weken van regen en heel veel slakken had ik weinig inspiratie om een verhaaltje te schrijven. Maar nu... twee dagen warm en zon, de blaadjes knallen uit hun vel, de kleuren zijn intens, wat is dit genieten. Vandaag liep ik eindelijk weer blij door de tuin foto's te maken.

Af en toe kijk ik foto's van een jaar geleden, of lees ik in mijn tuinlogboek hoe het er vorig jaar rond deze tijd voor stond met mijn tuin. De tuin is dan nog heel leeg en in de kas staan veel blaadjes. Snijsla, spinazie, raapstelen... die deden het vorig jaar erg goed. Nu, een jaar later, is de tuin een echte tuin aan het worden, maar de zaailingen op de bodem in de kas lukken niet zo goed. De snijsla is nu twee keer niet/nauwelijks opgekomen en de spinazie wil ook niet echt. De raapsteeltjes gaan ook maar moeizaam. Gelukkig doen de radijsjes het wel en de zaailingen in bakjes en wc-rolletjes doen het goed. De tuinbonen en lathyrus ga ik morgen buiten poten. Ik heb er de afgelopen week plek voor gemaakt in de border. Daar nam het gras de afgelopen maanden gretig de zwarte aarde weer in bezit, samen met hondsdraf en af en toe een brandnetel. Ik heb er ook uien, bieten en wortelen in gezaaid. Maar die sla en spinazie.... De zaadjes waren volgens verpakking goed tot 2025, maar ik ga toch maar nieuwe kopen. Wellicht heb ik ze niet goed bewaard.